Varis nedir? Varis, toplardamarların (venlerin) genişleyip kıvrımlı hale gelmesiyle oluşan bir damar hastalığıdır. En sık bacaklarda, özellikle baldır ve diz arkası bölgesinde görülür. Toplardamarlar, kirli kanı kalbe taşıyan damarlardır ve içlerinde bulunan kapakçıklar sayesinde kanın yerçekimine karşı yukarıya doğru akışı sağlanır.
Zaman içinde bu kapakçıkların veya damar duvarlarının zayıflaması, kanın geriye kaçmasına neden olur. Bu durum damar içinde basınç artışına ve damar duvarının genişlemesine yol açar. Genişleyen damarlar cilt yüzeyinden belirgin hale gelir, mor-kırmızı ve yeşil renkte ve kıvrımlı yapıda olabilir.
Varis Neden Oluşur?
Varis oluşumunu kolaylaştıran birçok risk faktörü vardır:
- İleri yaş: Yaş ilerledikçe damar elastikiyeti azalır, kapakçık fonksiyonu bozulur.
- Kadın cinsiyet: Kadınlarda hormonal etkiler (östrojen) varis riskini artırır.
- Gebelik: Artan kan hacmi ve hormonlar damar duvarını zayıflatır.
- Genetik yatkınlık: Ailede varis öyküsü olanlarda daha sık görülür.
- Şişmanlık (obezite): Bacak damarlarına binen yük artar, kapakçıklar zorlanır.
- Uzun süre ayakta durmak: Ayakta sabit kalmak kanın göllenmesine neden olur.
- Geçirilmiş Derin Ven Trombozu: Damar kapakları hasar görmüş olabilir.
Varis Belirtileri Nelerdir?
Varisin belirtileri hastalığın evresine göre değişebilir:
- Bacaklarda ağrı ve ağırlık hissi
- Özellikle akşam saatlerinde şişlik ( ödem )
- Kaşıntı, yanma hissi
- Gece krampları
- Mor-kırmızı ve yeşil renkli yüzeyel damar belirginliği
- İleri evrelerde ülser (açık yara) gelişimi
Varisin ilk evresinde yalnızca kılcal damar belirginliği (spider vein) görülebilirken, ilerleyen dönemlerde daha kalın damarlar belirginleşir. En ileri aşamada, ayak bileği çevresinde açık yaralar (venöz ülser) ortaya çıkabilir.
Varis Nasıl Tanınır?
Tanı çoğunlukla fizik muayene ile konur. Doktor, hastanın şikayetlerini dinler ve bacaklardaki damar yapısını gözlemler.
Kesin tanı ve tedavi planlaması için ise şu tetkik kullanılır:
- Doppler ultrasonografi: Damar içindeki kan akımını ve kapakçıkların işlevini değerlendirir. Hangi damarın etkilendiği ve ne ölçüde olduğu bu tetkikle netleştirilir.
Varis Nasıl Tedavi Edilir?
Tedavi yaklaşımı hastalığın evresine, hastanın şikayet düzeyine ve kozmetik beklentilerine göre değişir.
1. Yaşam Tarzı Değişiklikleri
- Uzun süre ayakta durmaktan kaçının.
- Fazla kilolardan kurtulun.
- Düzenli egzersiz (yürüyüş, yüzme) yapın.
- Dar kıyafetler ve yüksek topuklu ayakkabılardan kaçının.
2. Varis Çorabı (Elastik Kompresyon)
Varis çorapları, dışarıdan baskı uygulayarak toplardamarlardaki kanın yukarıya doğru akışını kolaylaştırır. Özellikle gün içinde uzun süre ayakta kalacak bireylerde şikayetleri azaltır ve hastalığın ilerlemesini yavaşlatır.
3. Skleroterapi (İğne ile Tedavi)
Özellikle kılcal damar varisleri için tercih edilir. Damar içerisine ilaç enjekte edilerek damarın kapanması sağlanır. Zamanla görüntü kaybolur. Genellikle estetik amaçla uygulanır ve birden fazla seans gerekebilir.
4. Lazer ve Radyofrekans Tedavisi
Kalın toplardamarlarda uygulanır. Isı enerjisiyle damar içi tahrip edilir ve damar kurutulur. Kateter yardımıyla damarın içine girilir, lazer veya radyofrekans enerjisiyle damar duvarı tahrip edilir.
Avantajları:
- Hastanede kalış gerekmez
- İyileşme süresi kısadır
- Günübirlik işlemle uygulanabilir
- Daha az ağrı ve morarma
5. Cerrahi Yöntem (Stripping)
Lazer veya radyofrekansın yetersiz kaldığı, çok geniş ve kıvrımlı damarlar için uygulanır. Genişlemiş damar cerrahi olarak çıkarılır. Bu işlem artık nadiren uygulanmaktadır.
Varis Ciddi Bir Hastalık mıdır?
Varis doğrudan hayatı tehdit etmez, ancak:
- Yaşam kalitesini ciddi şekilde düşürebilir
- Estetik kaygılara yol açabilir
- İleri evrede ülser ve tromboflebit gibi komplikasyonlara neden olabilir
Bu nedenle şikayetler başladığında, özellikle ayakta görünür damarlar fark edildiğinde, bir kalp ve damar cerrahına başvurulması gerekir.
Varis, sık rastlanan ama zamanında müdahale edilmediğinde ilerleyebilen bir damar hastalığıdır. Erken teşhis ve uygun tedavi ile hem şikayetler kontrol altına alınabilir hem de komplikasyonlar önlenebilir. Yaşam tarzı düzenlemeleri, medikal tedaviler ve girişimsel işlemlerle başarılı sonuçlar elde edilmektedir.
