Koroner Arter Hastalığı Nedir? Belirtileri, ve Tedavi Yöntemleri

Koroner Arterler ve Görevleri

Kalp, vücudun motorudur ve hiç durmadan çalışır. Bu yoğun çalışma temposu için kendi kas dokusunun (miyokard) sürekli taze kana, oksijene ve besine ihtiyacı vardır. Kalbin içindeki kan, kalp kasını doğrudan besleyemez; bu görevi kalbin dış yüzeyini bir ağ gibi saran koroner arterler üstlenir.

İki ana sistem vardır:

• Sol Ana Koroner (LMCA): Kalbin sol tarafını, yani asıl pompalama işini yapan bölümü besler. İkiye ayrılır:
  • LAD (Sol Ön İnen Arter): Kalbin ön yüzünü besler. Tıkanması hayati risk taşır (“Dul bırakan damar” olarak da bilinir).
  • Cx (Sirkumfleks Arter): Kalbin sol yan ve arka tarafını besler.
• Sağ Koroner Arter (RCA): Kalbin sağ tarafını ve elektrik sisteminin merkezini besler.

Hastalık Nasıl Oluşur? (Ateroskleroz)

Sağlıklı bir koroner damarın içi pürüzsüzdür ve kan akışı serbesttir. Ancak zamanla; kandaki yüksek kolesterol, sigara toksinleri ve yüksek tansiyonun etkisiyle damar iç duvarı hasar görür. Vücut bu hasarı onarmaya çalışırken bölgeye iltihap hücreleri ve yağlar (kolesterol) birikir. Buna ateroskleroz (damar sertliği) denir.

Biriken bu yapılar zamanla kireçlenerek “plak” adını verdiğimiz tümsekleri oluşturur. Plaklar büyüdükçe damar içini daraltır. Kritik eşik aşıldığında ise iki senaryo gerçekleşir:

1. Kararlı Darlık (Stabil Anjina): Plak yavaş büyür, hasta sadece efor sarf ettiğinde (yürürken, merdiven çıkarken) göğüs ağrısı hisseder.
2. Kalp Krizi (Akut Sendrom): Plak aniden yırtılır. Yırtılan bölgeye hücum eden kan hücreleri saniyeler içinde pıhtı oluşturur ve damarı %100 tıkar. Kalp kası beslenemez ve ölür. Bu acil bir durumdur.

Risk Faktörleri

KAH, genetik yatkınlık ve yaşam tarzının birleşimiyle oluşur. Riskleri bilmek, korunmanın ilk adımıdır.

Değiştirilemeyen Faktörler

• Yaş: Damarlarımız da bizimle birlikte yaşlanır. Erkeklerde 45, kadınlarda 55 yaş üstü risk artar.
• Cinsiyet: Erkeklerde daha sık ve erken yaşta görülür. Kadınlarda menopoz sonrası östrojen koruması kalktığı için risk erkeklerle eşitlenir.
• Aile Öyküsü: Birinci derece akrabalarda (anne, baba, kardeş) genç yaşta (erkeklerde 55, kadınlarda 65 yaş altı) kalp krizi veya ani ölüm öyküsü varsa risk yüksektir.

Değiştirilebilir Faktörler

• Sigara Kullanımı: Damar iç yapısını bozan ve pıhtılaşmayı artıran en önemli faktördür.
• Yüksek Tansiyon (Hipertansiyon): Basınçlı kan akımı damar duvarlarını zedeler.
• Yüksek Kolesterol: Özellikle yüksek LDL (kötü kolesterol) ve düşük HDL (iyi kolesterol).
• Diyabet (Şeker Hastalığı): “Gizli kalp hastalığı” olarak kabul edilir. Diyabetlilerin damar yapısı daha hızlı bozulur.
• Obezite ve Hareketsizlik: Tüm metabolizmayı olumsuz etkiler.
• Stres: Kronik stres, vücutta inflamasyonu ve tansiyonu tetikler.

Vücudun Verdiği Sinyaller: Belirtiler

Damar darlığı belirli bir seviyeye (%70 civarı) ulaşana kadar hastalık “sessiz” kalabilir. Belirtiler başladığında ise en tipik bulgu göğüs ağrısıdır.

• Anjina Pectoris (Göğüs Ağrısı): Genellikle göğüs kemiğinin arkasında; baskı, sıkışma, yanma veya ağırlık hissi şeklinde tarif edilir. Sol kola, boyna, çeneye veya sırta yayılabilir.
  • Özelliği: Eforla, stresle veya soğuk havada artar; dinlenmekle veya dil altı hapıyla 5-10 dakikada geçer.
• Nefes Darlığı: Efor sırasında yaşıtlarınıza göre daha çabuk yorulma ve nefes nefese kalma.
• Kalp Krizi Belirtileri: Dinlenirken aniden başlayan, 20 dakikadan uzun süren, “fil oturmuş gibi” şiddetli göğüs ağrısı. Beraberinde soğuk terleme, ölüm korkusu ve bulantı görülebilir. Acil 112 aranmalıdır.

Tanı Yöntemleri

Erken tanı hayat kurtarır. Kardiyoloji uzmanınız şu testleri kullanabilir:

• EKG (Elektrokardiyografi): Kalbin elektriksel aktivitesini ölçer. Kalp krizi anında veya geçirilmiş kriz izlerinde çok değerlidir.
• Efor Testi (Treadmill): Kalbin iş yükü artırıldığında beslenme bozukluğu (iskemi) olup olmadığını gösterir.
• Ekokardiyografi (EKO): Kalp ultrasonudur. Kalp duvarlarının kasılma gücünü ve kapakların durumunu gösterir.
• Sanal Anjiyo (BT Anjiyografi): Tomografi cihazıyla damarların görüntülenmesidir. Düşük-orta riskli hastalarda tarama amaçlı kullanılır.
• Koroner Anjiyografi (Klasik Anjiyo): Tanıdaki altın standarttır. Kasık veya bilek damarından girilerek kalbe boyalı madde verilir ve darlıklar milimetrik olarak görüntülenir. Aynı seansta tedavi (stent) imkanı sağlar.

Tedavi Yöntemleri

Tedavi; damarların yapısına, darlığın derecesine ve hastanın genel durumuna göre “Kardiyoloji ve Kalp Damar Cerrahisi Konseyi” tarafından belirlenir.

1. İlaç Tedavisi

Hafif darlıklarda veya girişimsel işlem sonrası koruma amaçlıdır.

• Kan Sulandırıcılar: (Aspirin vb.) Pıhtı oluşumunu engeller.
• Statinler: Kolesterolü düşürür ve plağı stabilize eder (yırtılmasını önler).
• Beta Blokerler: Kalbin hızını yavaşlatarak oksijen ihtiyacını azaltır.

2. Balon ve Stent (Girişimsel Yöntemler)

Uygun darlıklarda anjiyo laboratuvarında yapılır.

• Balon Anjiyoplasti: Sönük bir balon darlık bölgesine ilerletilir ve şişirilerek damar açılır.
• Stent: Balonla açılan bölgenin tekrar daralmasını önlemek için yerleştirilen metal kafestir. Günümüzde genellikle ilaç salınımlı stentler kullanılır; bu stentler dokunun tekrar büyümesini engelleyen ilaçlar salgılar.

3. Bypass Ameliyatı (CABG)

Çok sayıda damarda darlık varsa, ana damar tıkanıksa veya hasta diyabetikse cerrahi tercih edilir. Vücudun başka bölgesinden (bacak toplardamarı veya göğüs atardamarı) alınan damarlar, tıkalı bölgenin ilerisine dikilerek yeni bir “köprü” (bypass) oluşturulur.

• Önemi: Stente göre daha uzun vadeli ve kesin çözüm sunabilir. Özellikle göğüs içinden alınan atardamar (IMA) kullanıldığında açık kalma oranı çok yüksektir.

Korunma ve Yaşam Tarzı

KAH tedavisinde, stent takılsa veya ameliyat olunsa bile hastalık tamamen “bitmiş” sayılmaz. Damar sertliği sistemik bir süreçtir. Tekrar etmemesi için:

• Akdeniz Tipi Beslenme: Zeytinyağı, balık, sebze, meyve ve tam tahıl ağırlıklı beslenin. Katı yağlardan ve işlenmiş gıdalardan uzak durun.
• Sigarayı Bırakın: Sigarayı bıraktıktan 1 yıl sonra kalp krizi riski %50 azalır.
• Hareket Edin: Haftada en az 150 dakika tempolu yürüyüş yapın.
• Değerlerinizi Takip Edin: Tansiyon, şeker ve kolesterol değerlerinizi doktorunuzun önerdiği hedef aralıklarda tutun.

Video