25 Soru ve Cevap
1. Koroner arter hastalığı nedir?
Koroner arter hastalığı (KAH), kalbi besleyen damarların (koroner arterlerin) iç yüzeyinde kolesterol ve yağ birikimi sonucu daralması veya tıkanmasıdır. Bu daralma, kalp kasına yeterli oksijenin ulaşmasını engeller. Kalp oksijensiz kaldığında göğüs ağrısı, nefes darlığı ve yorgunluk gibi belirtiler ortaya çıkar. Hastalık ilerledikçe kalp krizi gelişebilir. KAH, dünyada en yaygın ölüm nedenlerinden biridir, ancak erken tanı ve doğru yaşam tarzı değişiklikleriyle önlenebilir.
2. Koroner arter hastalığı neden olur?
Temel neden “ateroskleroz” yani damar sertliğidir. Zamanla kolesterol, yağ ve kalsiyum damar duvarında plaklar oluşturur. Bu plaklar kan akışını daraltır veya tamamen tıkar. Yüksek kolesterol, sigara, hipertansiyon, diyabet, obezite ve stres bu süreci hızlandırır. Genetik faktörler de önemlidir. Damar sertliği genellikle yıllar içinde yavaş ilerler; bu yüzden erken dönemde belirti vermeyebilir.
3. KAH' ın en sık görülen belirtiler nelerdir?
Göğüs ortasında baskı veya yanma hissi (anjina pektoris), kola, çeneye veya sırta yayılan ağrı, nefes darlığı, çabuk yorulma, mide bulantısı, terleme ve baş dönmesi en sık belirtilerdir. Bazı kişilerde bu belirtiler sadece eforla ortaya çıkar, dinlenince geçer. Ancak ağrı istirahatte de devam ediyorsa kalp krizi habercisi olabilir.
4. Koroner arter hastalığı kimlerde daha sık görülür?
40 yaş üstü erkeklerde ve menopoz sonrası kadınlarda sık görülür. Ayrıca sigara içen, kolesterolü ve tansiyonu yüksek, ailesinde kalp hastalığı öyküsü olan, diyabetli ve obez kişiler yüksek risk altındadır. Hareketsiz yaşam, stresli iş hayatı ve kötü beslenme alışkanlıkları da riski artırır.
5. Koronor Arter Hastalığı Kadınlarda belirtiler farklı mıdır?
Evet. Kadınlarda göğüs ağrısı yerine sırt, boyun veya mide ağrısı, bulantı ve aşırı halsizlik gibi atipik belirtiler görülebilir. Bu yüzden birçok kadın kalp krizini “mide rahatsızlığı” sanarak geç fark eder. Kadınlarda tanı genellikle gecikir; bu nedenle risk faktörleri varsa kardiyolojik tarama önerilir.
6. Koroner arter hastalığı nasıl teşhis edilir?
İlk aşamada doktor muayenesi, EKG (elektrokardiyografi) ve kan testleri yapılır. Ardından efor testi, ekokardiyografi veya koroner BT anjiyografi ile damar yapısı değerlendirilir. Şüpheli durumlarda klasik anjiyografi (koroner anjiyo) ile damarların içi doğrudan görüntülenir.
7. Koroner anjiyografi nedir?
Kasık veya el bileğinden ince bir kateterle girilerek kalp damarlarına kontrast madde verilir ve damarlar görüntülenir. Bu yöntem tanı için altın standarttır. İşlem kısa sürer ve genellikle aynı gün taburcu olunur. Eğer ciddi darlık saptanırsa, aynı seansta balon veya stent tedavisi uygulanabilir.
8. Koroner stent nedir?
Stent, tıkalı damara yerleştirilen ince metal tüptür. Balonla genişletilen damar, stent sayesinde açık tutulur. Günümüzde ilaç kaplı stentler tercih edilir; bunlar yeniden tıkanma riskini azaltır. Stent sonrası hastalar ömür boyu kan sulandırıcı ilaç kullanmalıdır.
9. Bypass ameliyatı nedir?
Bypass, tıkanan koroner damarın önüne ve arkasına yeni bir damar hattı oluşturma işlemidir. Genellikle bacak veya göğüs damarları kullanılır. Böylece kan akışı yeniden sağlanır. Bypass, çok damarlı tıkanıklıklarda ve stent uygulanamayan durumlarda tercih edilir.
10. İlaç tedavisi yeterli olabilir mi?
Evet. Hafif darlıklarda kan sulandırıcılar, kolesterol düşürücüler, tansiyon ilaçları ve yaşam tarzı düzenlemeleri ile hastalık kontrol altına alınabilir. Ancak bu tedaviler tamamen iyileştirmez; ilerlemeyi yavaşlatır.
11. Kalp krizi ile farkı nedir?
Koroner arter hastalığı uzun süreçtir; damar zamanla daralır. Kalp krizi ise bu damarların aniden pıhtıyla tıkanmasıdır. Kalp kası oksijensiz kaldığı için hücreler ölür. 20 dakikadan uzun süren göğüs ağrısı, soğuk terleme ve bulantı varsa acil servise gidilmelidir.
12. Diyet nasıl olmalıdır?
Kalp dostu diyet, Akdeniz tipi beslenmedir: zeytinyağı, sebze, meyve, balık ve tam tahıl. Kırmızı et, doymuş yağ, işlenmiş gıda ve tuz sınırlanmalıdır. Günde 2 litre su içmek ve lifli gıdaları artırmak damar sağlığını korur.
13. Egzersiz önerileri nelerdir?
Haftada en az 5 gün, 30 dakikalık yürüyüş veya hafif tempo egzersiz önerilir. Yüzme, bisiklet ve yoga kalp dostudur. Ancak yeni başlayan hastalar mutlaka doktor onayı almalıdır.
14. Sigara ve alkol nasıl etkiler?
Sigara, damar duvarına zarar vererek pıhtı riskini artırır. Alkol ise tansiyonu yükseltir ve trigliserid düzeyini artırır. Her iki alışkanlık da koroner tıkanıklığın ilerlemesine neden olur.
15. Stres kalp sağlığını nasıl bozar?
Kronik stres, adrenalin ve kortizol hormonlarını artırır. Bu da kalp hızını ve tansiyonu yükseltir. Uzun vadede damar iltihabına yol açar. Meditasyon, nefes egzersizi ve uyku düzeni stres kontrolü için önemlidir.
16. Kolesterol yüksekliği ne kadar tehlikelidir?
LDL (“kötü kolesterol”) damar duvarına yapışarak plak oluşturur. HDL (“iyi kolesterol”) bu plakları temizler. LDL 100 mg/dL’nin, toplam kolesterol 200 mg/dL’nin altında olmalıdır.
17. Ailede kalp hastalığı varsa ne yapılmalı?
Ebeveynlerinde 55 yaşından önce kalp hastalığı olan bireyler yüksek risklidir. 35 yaşından itibaren düzenli kolesterol, EKG ve tansiyon ölçümleri yapılmalıdır.
18. Kalp hastalığı tamamen iyileşir mi?
Damar sertliği geriye çevrilemez, ancak ilerlemesi durdurulabilir. İlaç, diyet, egzersiz ve sigarayı bırakmakla kalp krizi riski ciddi oranda azalır.
19. Cinsellik kalp için riskli midir?
Hastalık kontrol altındaysa değildir. Ancak göğüs ağrısı ya da nefes darlığı varsa doktor onayı gerekir. Kalp ilaçlarıyla birlikte kullanılan bazı cinsel ilaçlar risk oluşturabilir.
20. Soğuk hava neden kalp krizini artırır?
Soğuk hava damarları daraltır, tansiyonu ve kalp yükünü artırır. Bu yüzden kış aylarında kalp krizi oranları yükselir. Özellikle sabah saatlerinde ani eforlardan kaçınılmalıdır.
21. Koroner arter hastalığı nasıl önlenir?
Sağlıklı beslenme, düzenli egzersiz, sigarayı bırakma, kilo kontrolü, stres yönetimi ve rutin sağlık kontrolleri ile büyük ölçüde önlenebilir.
22. Hangi testler düzenli yapılmalı?
Kan şekeri, kolesterol, tansiyon, EKG ve efor testi yılda bir kez kontrol edilmelidir. Yüksek riskli kişilerde BT anjiyo gerekebilir.
23. Uyku düzeni önemli midir?
Evet, 6 saatten az uyumak kalp krizi riskini %20 artırır. Kaliteli uyku tansiyonu dengede tutar, damar iltihabını azaltır.
24. Kalp krizi sonrası yaşam nasıl olur?
İyileşme sürecinde ilaçlar düzenli alınmalı, egzersiz yavaşça başlanmalı, stres azaltılmalı ve sigara kesinlikle bırakılmalıdır.
25. Ne zaman acil yardıma başvurulmalı?
Göğüs ortasında 20 dakikadan uzun süren ağrı, sol kola yayılım, nefes darlığı ve soğuk terleme varsa hemen 112 aranmalıdır.
