Felç nedir? Felç, halk arasında “inme” olarak da bilinen, beynin bir bölümüne giden kan akışının aniden kesilmesi veya azalması sonucu meydana gelen ciddi bir tıbbi durumdur. Beyin dokusunun oksijensiz kalması nedeniyle dakikalar içinde hasar oluşabilir. Hayati tehlike taşıyan bu durum, dünya genelinde en sık görülen ölüm nedenleri arasında yer alır. Neyse ki felç, bazı durumlarda önlenebilir bir hastalıktır.
Felç; beynimize oksijen ve besin taşıyan kanın damar tıkanıklığı veya beyin kanaması nedeniyle azalması ya da tamamen kesilmesiyle meydana gelir. Bu durum beyin hücrelerinin ölümüne ve kalıcı hasarlara yol açabilir. Felç, genellikle iki ana grupta değerlendirilir:
- İskemik Felç: Beyin damarlarının pıhtı ile tıkanması sonucu oluşur. Tüm felç vakalarının yaklaşık %85’i bu gruba girer.
- Hemorajik Felç: Beyin damarının yırtılmasıyla kanın beyin dokusuna yayılması sonucu oluşur.
Beyne Giden Kan Akışı Neden Azalır?
Beyne kan taşıyan en önemli damarlar şah damarları (karotis arter) olarak bilinir. Bu damarlar, zamanla damar sertliği (ateroskleroz) nedeniyle daralabilir veya tamamen tıkanabilir. Ayrıca kalpteki ritim bozuklukları (özellikle atriyal fibrilasyon) da kalpte pıhtı oluşumuna yol açabilir. Bu pıhtılar beyine ulaştığında felç gelişebilir.
Felç Risk Faktörleri
Felç geçirme riskini artıran başlıca faktörler şunlardır:
- Yüksek tansiyon
- Şeker hastalığı
- Yüksek kolesterol
- Sigara kullanımı
- Aşırı kilo ve obezite
- Ailede damar hastalığı öyküsü
- Hareketsizlik
- Kalp ritim bozuklukları
Felç Belirtileri Nelerdir?
Felç belirtileri beynin etkilendiği bölgeye göre değişiklik gösterir. En sık görülen belirtiler şunlardır:
- Yüz, kol veya bacakta ani uyuşma veya güçsüzlük (özellikle tek taraflı)
- Konuşma bozukluğu veya kelimeleri anlama güçlüğü
- Görme kaybı veya çift görme
- Şiddetli baş dönmesi ve denge kaybı
- Bilinç bulanıklığı
- Yutma güçlüğü
- Nefes darlığı
- İdrar kaçırma
- Yürüme güçlüğü
Felç Önlenebilir mi?
Evet, özellikle iskemik felçlerin büyük bir kısmı önlenebilir. Risk faktörlerinin kontrol altına alınması, sağlıklı yaşam tarzı ve düzenli kontroller bu konuda oldukça etkilidir. Şah damarlarındaki darlıklar veya kalpteki ritim bozuklukları erken dönemde tespit edilip tedavi edildiğinde felç riski önemli ölçüde azaltılabilir.
Şah Damarı Tıkanıklığı Nasıl Anlaşılır?
Şah damarı tıkanıklığı genellikle belirti vermez, ancak bazı hastalarda baş dönmesi, geçici görme kayıpları veya bilinç bulanıklığı olabilir. Kalp hastalığı veya bacak damar tıkanıklığı öyküsü olan kişiler mutlaka şah damarlarını da kontrol ettirmelidir.
Tanı Yöntemleri
Felç veya şah damarı tıkanıklığından şüphelenildiğinde şu yöntemler kullanılır:
- Fizik muayene: Steteskopla şah damarında üfürüm sesi duyulabilir.
- Doppler ultrason: Damardaki daralma oranını gösterir.
- BT veya MR anjiyografi: Damar yapısını ve tıkanıklık alanlarını detaylı gösterir.
- EKG ve EKO: Ritim bozuklukları veya kalp kaynaklı pıhtılar araştırılır.
Felç Tedavisinde Uygulanan Yöntemler
1. İlaçla Tedavi
- Kan sulandırıcılar
- Kolesterol, şeker ve tansiyon düzenleyiciler
- Ritim bozukluğu tedavisi
2. Cerrahi Müdahale: Endarterektomi
Şah damarındaki kireçlenmiş plak, cerrahi işlemle temizlenir. Hastanede kalış süresi ortalama 2-3 gün kadardır.
3. Stent Uygulaması
Kasık bölgesinden girilerek daralmış damara metal bir stent yerleştirilir. Bu yöntem, cerrahiye alternatif olarak tercih edilebilir.
Sonuç: Felç Riskine Karşı Bilinçli Olmak Hayat Kurtarır
Felç, zamanında müdahale ve doğru tedavi ile önlenebilen bir hastalıktır. Felç nedir sorusunun cevabını bilmek, risk faktörlerini tanımak ve sağlık kontrollerini aksatmamak bu konuda en etkili korunma yoludur. Özellikle yüksek tansiyon, diyabet ve kalp hastalığı olan bireylerin düzenli olarak damar ve ritim kontrollerinden geçmesi hayati önem taşır.
